Branża kreatywna od zawsze czerpie pełnymi garściami z osiągnięć psychologii. Dzieje się tak, przede wszystkim, ze względu na to, że kluczową zmienną obydwu tych dziedzin jest człowiek, oraz jego postrzeganie. W marketingu wrażenia poznawcze odbiorców i sposób interpretowania przez nich rzeczywistości przekłada się na każdy obszar — od tworzenia samego produkt, przez budowanie strategii, elementów wizualnych, po opracowywanie docelowej reklamy, a na końcu analizowanie wyników i optymalizowanie ich. Dlatego tak istotne jest, aby przełożenie wiedzy o schematach myślenia odnosić do tworzenia produktów cyfrowych. Jak ludzka  podświadomość oddziałuje na postrzeganie i zachowanie użytkowników w przypadku projektów UX? Zachęcamy do lektury!

Główne aspekty psychologi UX 

Podejmując temat psychologii w ujęciu marketingowym, dobrze jest na początku zrozumieć, jak ludzka psychika odbiera bodźce oraz skierowane do niej komunikaty.  Kluczowa więc staje się wiedza na temat postrzegania rzeczywistości. Nie da się logicznie określić, co w ludzkim odbieraniu jest ogólnie widziane jako dobre, a co jako złe, ponieważ zależy to od wielu indywidualnych czynników, m.in. oczekiwań, pochodzenia, wiedzy i stopnia zaznajomienia z treścią. Przełożenie na działania UX jest więc bardzo proste — użytkownik nie zawsze dostrzeże i zinterpretuje zawartość strony w taki sam sposób, w jaki ich autor.

Istotnym elementem staje się również pamięć odbiorcy i to, na jakie elementy będzie zwracał uwagę, oglądając stronę. Zapamiętywanie możemy klasyfikować według dwóch kategorii — pamięci długotrwałej i krótkotrwałej. 

Ta pierwsza zawiera całą naszą wiedzę na temat świata, postrzegania go oraz wszystkie wspomnienia. Do tego ma praktycznie nieograniczoną pojemność, a zapisywane informacje są trwałe. Przeciwieństwo stanowi pamięć krótkotrwała, która jak sama nazwa wskazuje, trwa jedynie przez ułamek czasu i łatwo ulega rozproszeniu. Niestety, z punktu widzenia marketingu, informacje o stronach internetowych, które widzimy, wpadają najpierw do worka z pamięcią krótkotrwałą, w którym z czasem giną. Jedynym wyjściem, aby projekt utrwalił się w świadomości odbiorcy na dłużej, jest szczególne zainteresowanie użytkownika, tak by przykuł on swoją uwagę do naszego cyfrowego produktu i przechował go w świadomości na dłużej. Projektowanie produktu cyfrowego musi być zatem świetnie przemyślane i jak najlepiej dostosowane, gdyż nawet niewielki element mogący rozproszyć uwagę odbiorcy sprawi, że nasza strona popadnie w niepamięć. Jak więc projektować UX zarówno w kontekście tekstowym, jak i graficznym by produkt zostałzapamiętany przez użytkownika? Poniżej przedstawiamy kilka złotych zasad projektowania interfejsów. 

Zasady Gestalt w użyciu

Na początku XX wieku niemieccy naukowcy zaczęli badać to, w jaki sposób ludzie  organizują, kategoryzują, rozumieją i postrzegają elementy wizualne. Zauważyli, że zawsze dążą do opanowania chaosu i podjęcia kontroli. Na bazie tego sformułowali zbiór praw mówiących, o naturalnym przymusie znalezienia porządku w nieporządku. Wobec tego ludzki umysł przetwarza informacje wizualne jako całości, w której dopiero wtórnie może rozpoznać pojedyncze elementy składowe. W ten sposób zauważono, że umysł redukuje złożone wizualnie formy do obrazów prostszych oraz że ma naturalną i automatyczną tendencję do porządkowania chaosu. To osiągnięcie psychologii pozwala projektantom UX zminimalizować ilości błędów i stworzyć projekt skutecznie trafiający do konsumenta. Poniżej  przedstawiamy 6 kluczowych zasad Gestalt, które ułatwiają tworzenie projektów UX, odwołując się do psychologicznego podejścia użytkowników. 

1.Zasada Bliskości 

Ludzki umysł ma tendencję do postrzegania podobnych elementów — zarówno obiektów, jak i tekstów ułożonych blisko siebie, jako składników ze sobą – w jakiś sposób – powiązanych.

Elementy o tożsamym wyglądzie, blisko ze sobą sąsiadujące, nigdy nie będą widziane jedynie jako samodzielne obiekty, lecz jako jedna, spójna całość. Ta sama zasada tyczy się tekstów — jeśli bloki tekstowe znajdą się w niedalekiej od siebie odległości, będą postrzegane jako merytorycznie ze sobą powiązane. Dlatego w projektowaniu UX przejrzysta struktura layoutu i odpowiednie rozłożenie elementów to podstawa! 

2. Zasada Podobieństwa

Podobne nie znaczy takie same, chociaż nasz umysł ma skłonność do grupowania analogicznych obiektów i traktowania ich jako jedną całość. Nieważne jest, jaka jest ich cecha wspólna — kolor, faktura, wielkość czy kształt, wystarczy zaledwie jedna z nich, by umysł od razu klasyfikował dane elementy jako powiązane.

Ważne jest więc, że gdy chcemy wyróżnić dany obiekt, powinniśmy sprawić, żeby wizualnie był on całkowicie różny od innych, sąsiadujących elementów. 

3. Zasada Symetrii

Dlaczego rzeczy będące w symetrycznym układzie wyróżniają się na tle innych i zwracamy na nie większą uwagę? To dlatego, że taki układ sugeruje porządek, harmonię i spokój, pośród chaosu, dając naszemu umysłowi możliwość zrelaksowania się.

Dlatego mamy wrodzoną i naturalną skłonność nie tylko do grupowania elementów symetrycznych, ale do samego poszukiwania symetrii w otaczającej przestrzeni. W kontekście projektowania UX oznacza to, że kluczowe informacje powinny zostać rozmieszczone w sposób symetryczny, co nie tylko pozwoli na dostrzeżenie pożądanych elementów, ale również wpłynie pozytywnie na komfort odbioru i czytelność strony. 

4. Prawo Figury Tła

Każdy choć raz spotkał się z grafiką, na której w zależności od tego gdzie skupił wzrok, mógł dostrzec dwa zupełnie inne obrazy.

Ten przykład świetnie obrazuje, w jaki sposób nasz umysł potrafi kategoryzować figury ze względu na odległość, w jakiej się znajdują. Obiekty na pierwszym planie są z założenia ważniejsze i to właśnie je dostrzegamy w pierwszej kolejności. W ten sposób umysł informuje o tym, co jest istotne, a co stanowi zaledwie dopełnienie. Pozwala to na skoncentrowanie się na najważniejszych rzeczach, często nawet całkowicie pomijając otaczające je tło. Złudzenie to można jednak sterować za pomocą kontrastu i tym samym w ciekawy sposób przemycić użytkownikowi dodatkowe, niewidoczne na pierwszy rzut oka informacje. 

5. Zasada Wspólnego Regionu

Co może wyróżnić zbiór różnych kolorystycznie i wizualnie elementów? Aby uzyskać efekt pozytywnego doświadczenia użytkownika, wystarczy pogrupować elementy, otaczając je ramką lub boxem.

Takie działanie skoncentruje uwagę odbiorcy na wyróżnionej grupie obiektów i sprawi, że ich odbiór będzie lepszy niż pozostałych obiektów. Często wykorzystuje się tę metodę podczas pokazywania na stronie cennika lub wyróżniania zakresu usług, wówczas UX designer otacza go ramką, co jeszcze lepiej przykuwa uwagę i utrwala element w świadomości odbiorcy.  

6. Zasada Domknięcia

Patrząc na logo FedEx co widać w pierwszej kolejność — nazwę firmy czy białą strzałkę ukrytą między literami „E” i „X”?

Możliwość dostrzerzenia obydwu tych elementów oznacza, że posiadamy wrodzoną tendencję do kreowania oraz wypełniania pustych luk pomiędzy obiektami i tworzenia kompletnych, całościowych obrazów. Umysł mimowolnie uzupełnia brakujące elementy, tak aby widzieć znaną sobie całość. Tym zabiegiem zastępujemy chaos porządkiem i nadajemy rzeczom sens. Najczęściej efekt ten wykorzystywany jest w przypadku logotypów, dzięki czemu wyróżniają się one na tle innych i są zdecydowanie ciekawsze, przez to prostsze do zapamiętania. 

Kolor ma znaczenie

Nie zaskoczy nikogo fakt, że w budowaniu interfejsów jednym z ważniejszych elementów jest odpowiednio dobrana kolorystyka projektu. Przede wszystkim kolory poza walorami estetycznymi są twórcami emocji i skojarzeń. Każdy kolor wywołuje w podświadomości użytkownika inne wrażenia i jest silnie związany z jego wewnętrznymi uczuciami. Zastosowanie odpowiednio dobranych barw wspomaga także technikę perswazji. Co więc mówią nam kolory i jak je dobierać, aby skutecznie oddziaływały na podświadomość użytkownika? Przedstawiamy znaczenie podstawowych barw:

  • Czerwony — ekscytujący, pełny pasji, gniewny, głośny, nowoczesny
  • Pomarańczowy — wesoły, młodzieńczy, orzeźwiający
  • Żółty — przyjazny, dostępny, radosny, tani
  • Zielony — przyjazny dla środowiska, korzystny finansowo
  • Niebieski — budzący zaufanie, wiarygodny, stabilny, spokojny
  • Fioletowy — luksusowy, królewski
  • Brązowy — męski, surowy, poważny
  • Czarny — nowoczesny, wyrafinowany, luksusowy
  • Biały — czysty, neutralny
  • Szary — neutralny, dojrzały, klasyczny, poważny.

Kolory mają wielką moc i ogromne wpływ na podświadomość odbiorcy, czyli w tym przypadku na odbiór projektu UX. Dlatego istotne jest, aby były odpowiednio skomponowane i dobrane, nie tylko biorąc pod uwagę aspekty wizualne strony, ale też tożsamość marki. 

Rola typografii 

Nie tylko przekaz graficzny wpływa na uwagę odbiorców. Świadome projektowanie nastawione na użytkownika wymaga również wiedzy dotyczącej procesu czytania. Podczas tej czynności odbiorca nie rejestruje płynnie poszczególnych liter, lecz robi to w sposób kaskadowy, przypominający „skakanie” po tekście obejmując tym samym +/- 7  liter na raz. Skupienie na pojedynczym wycinku liter zajmuje około 250 milisekund. 

Równie istotnym elementem jest widzenie peryferyjne, które pozwala na rozpoznanie do 15 znaków, jednak możliwość semantycznej obróbki nadal zawiera się w siedmiu literach. Biorąc pod uwagę kaskadowość i odbiór tekstu przez umysł dłuższe wiersze, zbudowane z około 100 liter będą dla odbiorcy szybsze i łatwiejsze w czytaniu, ze względu na to, że zmniejszy się ilość „skoków” do kolejnych linijek. Warto jednak zachować w tym umiar, by komunikaty nie były przytłaczające i zawiłe, a krótkie, treściwe i zrozumiałe. 

Istotnym elementem staje się także wykorzystywany font. Wybierając mocno dekoracyjny i nietypowy możemy sprawić, że przetwarzanie informacji będzie dłuższe i trudniejsze, ze względu na to, że umysł przyzwyczajony jest do znanych mu wzorców danych liter zawartych w popularnych fontach. 

 

Odpowiedni układ to podstawa 

Przejrzystość i odpowiedni układ na stronie to ostatni, choć kluczowy składnik wpływający na odbiór projektowanych interfejsów. Chcąc, aby odbiorcy zapamiętali najważniejsze informacje ze strony, jej aspekt wizualny, albo chociaż samą markę musimy ograniczyć im ilość bodźców i rozpraszaczy, które nie tylko odwracają uwagę od najbardziej istotnych kwestii, ale też zniechęcają do dalszego eksploatowania strony. Zbyt wiele dostarczonych informacji zaburzy pamięć krótkotrwałą, co z kolei osłabi sam procesie zapamiętywania. 

Warto więc postawić na minimalizm i proste, treściwe komunikaty zachęcające odbiorcę do podjęcia kolejnego kroku — przeczytania treści, bądź przejścia na inne zakładki. Projektując menu główne, warto ograniczyć się do 5-9 zakładek, gdyż jest to optymalna liczba umożliwiająca szybkie i proste znalezienie informacji. Tutaj znaczenie ma również wcześniej wspominane widzenie peryferyjne. Wszystkie informacje umieszczane na obrzeżach strony wpływają na odbiór użytkownika, wskazując mu, jaki charakter ma przeglądana strona. Jednocześnie jesteśmy ewolucyjnie dostosowani do zwracania szczególnej uwagi na obiekty ruchome, przede wszystkim te znajdujące się na peryferiach naszego widzenia. 

Ważnym aspektem pozostaje również sposób „czytania” interfejsu. Podobnie jak w książce, użytkownik w pierwszym momencie styku ze stroną odruchowo „lustruje” ją tak jak stronę lektury. Wynika z tego, że projektując UX dla rynków zachodnich, warto umieścić najważniejsze informacje, począwszy od lewego górnego rogu, a najmniej ważne po przeciwległej jego stronie.  

Psychologia ma ogromny wpływ na doświadczenia poznawcze. Kluczowym aspektem projektowania wizualnego w oparciu o podświadome zachowania odbiorców jest minimalizacja doświadczenia kognitywnego, poprzez łatwe przedstawienie rozwiązania. Użytkownik nie szuka optymalnego rozwiązania, tylko najprostszego, dlatego ważne jest, aby redukować procesy złożonego analizowania i podejmowania decyzji do minimum. 

Wprowadzenie do projektów UX przytoczony zasad, opartych na aspektach poznawczych ludzkiego umysłu, sprawi, że strona będzie lepiej dopasowana do użytkownika. Jego interakcja nie będzie również wymagała dużego wysiłku pamięci krótkotrwałej i nie obciąży znacząco umysłu doświadczeniami poznawczymi, dzięki czemu strona zostanie odebrana jako bardziej funkcjonalna, intuicyjna i wygodna.  Minimalizm, prostota i przejrzystość — to właśnie psychologiczny sposób na dobre projekty UX!